چگونه در مصاحبه دکتری پذیرفته شویم؟

  شرکت‌کنندگان در آزمون دکتری امسال بیش از هر زمان دیگری بودند. تعداد افرادی که برای مصاحبه نیز مجاز شده‌اند چند برابر سال‌های قبل است. حالا دانشجویان نیز تغییر کرده‌اند، از جوانان خام و بی‌تجربه مقطع کارشناسی به افراد بالغ و پخته داوطلب ورود به مقطع دکتری تبدیل شده‌اند. بعضی از آنها دارای خانواده و برخی دیگر دارای شغل و منصب‌های مدیریتی هستند. این موضوع مصاحبه دکتری را به امری مهم و شاید سخت تبدیل خواهد کرد. رقابت بسیار دشوارتر از مقاطع تحصیلی قبلی است. دیگر تنها نحوه تست زنی و درس خواندن و کنکور مطرح نیست بلکه نکاتی مانند سابقه علمی، فعالیت‌های تحقیقی و حتی نحوه سخن گفتن در مصاحبه دکتری مطرح است.

به‌عنوان نخستین سؤال بفرمایید طرح ادغام کنکور دانشگاه‌های سراسری و آزاد در پذیرش تأثیر داشته یا خیر؟

این موضوع اتفاق خوبی بود که باید پیشتر رخ می‌داد. متأسفانه برخی عنوان می‌کنند که با انجام این کار ظرفیت‌ها کاهش یافته در صورتی که به هیچ وجه چنین چیزی نیست. این طرح تأثیرش را در انسجام بیشتر آزمون‌ها و جلوگیری از سردرگمی داوطلبان نشان داد. در حال حاضر منابع برای داوطلبان کاملاً مشخص و سؤالات استانداردتر بود.

تا چند روز دیگر مصاحبه دکتری برای داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها انجام می‌شود؛ راهکارهای موفقیت در این مصاحبه از نظر شما چیست؟

در طرح جدید وزارت علوم میزان تأثیر مصاحبه ۵۰ درصد تعیین شد و ۵۰ درصد نیز آزمون تعیین‌کننده خواهد بود. تغییر میزان تأثیر مصاحبه از ۷۰ درصد به ۵۰ درصد موجب می‌شود تا استادان با دقت و حساسیت بیشتری مصاحبه را برگزار کنند تاکیفیت دانشجویان ورودی به دانشگاه‌ها مطلوب باشد و داوطلبان بخوبی باید به این موضوع آگاه باشند.

اول از همه تأکید کنم ما اصلاً قصد نداریم که داوطلبان را نگران کرده یا از مصاحبه بترسانیم بلکه صرفاً می‌خواهیم آنها با آگاهی بیشتری وارد این مرحله مهم از تحصیل خود شوند. نخستین عاملی که در مصاحبه باید به آن توجه شود رزومه علمی داوطلب است. داوطلب وقتی در مصاحبه حضور پیدا می‌کند باید رزومه علمی خود مانند پایان نامه کارشناسی ارشد، مقالات علمی چاپ شده، سابقه تدریس، برگزاری کارگاه‌ها و کتاب‌های چاپ شده‌اش را به استادان ارائه دهد. اینها مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل موفقیت در مصاحبه دکتری است.

 آیا سؤالات غیرمرتبط با مسائل علمی هم مطرح می‌شود؟

بدون شک استادانی که برای مصاحبه با دانشجویان دکتری انتخاب می‌شوند از خبره‌ترین استادان در رشته‌های خود هستند. این افراد قطعاً از لحظه ورود داوطلب به اتاق مصاحبه فرد را زیر نظر می‌گیرند. نحوه ورود، نحوه برخورد، نحوه معرفی همه اینها در رأی داوران مؤثر است. مطمئناً در بدو ورود استادان از دانشجو می‌خواهند که خودش را معرفی کند. همین نوع معرفی و اینکه فرد چگونه خودش را ارائه می‌کند بسیار تأثیر‌گذار است. بدون شک از نخستین سؤالاتی که از داوطلب پرسیده خواهد شد این است که انگیزه‌اش برای شرکت در آزمون دکتری چه بوده؟ اینکه فرد چقدر با اعتماد به نفس و با چه قدرت کلامی سخن بگوید بسیار مهم است.

البته من تأکید می‌کنم که داوطلب‌ها به هیچ وجه دنبال مسائل حاشیه‌ای نروند. صداقت در مصاحبه دکتری خیلی کمک‌کننده خواهد بود. متأسفانه برخی داوطلبان هزینه‌هایی برای تولید مقاله، ترجمه کتاب و… انجام می‌دهند. بدون شک استادان، دانش و سطح علمی فردی را که مقاله چاپ شده یا ترجمه دارد متوجه می‌شوند. مثلاً در سال‌های گذشته افرادی را داشتیم که حتی چند کلمه هم توان مکالمه انگلیسی نداشته‌اند اما برای رزومه خود ترجمه ارائه داده‌اند.

معمولاً استادان چه سؤالاتی در روز مصاحبه مطرح می‌کنند؟

معمولاً سؤالاتی در خصوص پایان نامه داوطلب، نمرات بعضی از دروس وی، انگیزه‌اش از ورود به آزمون دکتری و حتی شغل و مرتبط بودن کار وی مطرح می‌شود.

من در این خصوص به داوطلبان تأکید می‌کنم در هر واحد دانشگاهی که دعوت به مصاحبه شدند، حتماً در مورد دانشگاه و استادان همان واحد اطلاعاتی کسب کنند و آمادگی لازم در مورد کتب، مقالات، ترجمه و موضوعات مورد پژوهش استادان را داشته باشند. بهتر است مقاله‌ها و فعالیت‌های استادان را رصد کنند و مطالب مورد توجه و تحقیق آنها را شناسایی کرده و با دست پر وارد مصاحبه شوند.

داوطلب باید چگونه در روز مصاحبه حضور داشته باشد؟

من به داوطلبان پیشنهاد می‌کنم مهمتر از هر کاری در حضور دوستان خود و کسانی که قبلاً مصاحبه را تجربه کرده‌اند تمرین کنند تا در ۲ دقیقه بتوانند خودشان را معرفی کنند. متأسفانه این موضوع خیلی دیده می‌شود که برخی داوطلبان در روز مصاحبه آنقدر به موضوعات دیگر می‌پردازند که موضوعات اصلی را از دست می‌دهند. حتی گاهی دیده می‌شود برخی افراد با ساختاری وارد می‌شوند که وقتی می‌خواهند علاقه خود را نشان دهند با رویکرد انتقادی وارد می‌شوند و از رشته و مشکلاتش انتقاد می‌کنند. داوطلب باید بداند افرادی که در مقابل او نشسته‌اند خودشان استادان این رشته‌ها هستند و این رویکرد اصلاً مناسب نیست. من حتی تأکید می‌کنم داوطلب منتظر بماند تا از او سؤال پرسیده شود تا به موضوعات اصلی بیشتر پرداخته شود.

از سوی دیگر تسلط علمی بسیار مهم است. بهتر است داوطلب مطالب پایه‌ای و تئوری‌های اصلی و جدید در هر رشته را تسلط پیدا کند همچنین به متون تخصصی رشته خود مسلط باشد. به هر حال کسی که قرار است دانشجوی دکتری این کشور شود باید توانایی‌های متفاوت و بیشتری داشته باشد.

خوشبختانه در خصوص ظاهر به نسل جوان نیاز نیست زیاد تأکید کنیم. فرد باید بداند که به او به‌عنوان یک دانشجوی دکتری نگاه خواهد شد پس باید ظاهری آراسته داشته باشد. فرد در روز مصاحبه خسته و بی‌خواب نباشد. البته باز هم تأکید می‌کنم بهترین راه صداقت است حتی در لباس پوشیدن.

همانطور که قبلاً هم اشاره کردم داشتن اعتماد به نفس و سیالی کلام موضوع مهمی است که باعث می‌شود جلسه را خود داوطلب مدیریت کند.

برخلاف گذشته در حال حاضر بیشتر داوطلبان مقطع دکتری را جوانان ۲۷ تا ۳۰ سال تشکیل می‌دهند که به طور پیوسته تحصیلکرده‌اند و کمتر در مصاحبه‌های حضوری شرکت داشته‌اند، اگر امکان دارد فضا و شکل محیط مصاحبه را هم برای مخاطبان ما ترسیم کنید؟

البته اول تأکید کنم آنقدرها هم که ما از فضای مصاحبه و مصاحبه‌کنندگان جوی هراس انگیز در ذهن خود ایجاد کرده‌ایم، این گونه نیست. حتی ممکن است برخی استادان در کنار داوطلب باشند و به او کمک کنند یا انگیزه او را جویا شوند و مشوق او باشند. مثلاً وقتی که ببینند داوطلب استرس دارد از او بخواهند که مقداری آب بخورد، کمی با او گپ بزنند تا جو شکسته شود اما در نهایت این داوطلب است تعیین‌کننده است چگونه با او رفتار شود.

معمولاً فضای مصاحبه‌ها به یک سبک و شکل است اما شاید برخی دانشگاه‌ها اندکی با هم متفاوت باشد. معمولاً سه یا چهار استاد در هر اتاق روبه‌روی فرد نشسته‌اند و سؤالات مختلف می‌پرسند.

من به داوطلبان توصیه می‌کنم یک پوشه پلاستیکی یا کلر بوک تهیه کنند و کپی مدارک و رزومه خودشان را بر اساس اهمیت در آن قرار دهند تا همه چیز راحت‌تر دیده شود این موضوع هم در ذهن استادان مصاحبه‌کننده هم در ارائه خودشان تأثیر خوبی دارد.

در پایان برای تمام عزیزانی که دعوت به مصاحبه شده‌اند آرزوی موفقیت و سربلندی دارم.